Hội thảo đã thu hút sự tham dự của hơn 100 lượt đại biểu đến từ các cơ quan sau đây:
- Các bộ, ngành trung ương: Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; Bộ Nội vụ; Bộ Tư pháp;...
- Các cơ sở đào tạo: Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh, Học viện Chính trị - Hành chính khu vực II;...
- Các nhà khoa học quốc tế đến từ các quốc gia, vùng lãnh thổ trong khu vực Đông Nam Á, Hàn Quốc, Đài Loan.
Về phía cơ quan tổ chức hội thảo có sự tham dự của bà Gisela Elsner, Giám đốc Chương trình Nhà nước pháp quyền Châu Á, Viện KAS; ông Peter Girke, Trưởng đại diện Văn phòng Viện KAS tại Hà Nội; PGS.TS. Nguyễn Đức Minh, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật; TS. Phạm Thị Thúy Nga, Phó Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật.
Sau lời phát biểu chào mừng hội thảo của TS. Phạm Thị Thúy Nga, bà Gisela Elsner cảm ơn các đại biểu và các nhà khoa học ở Việt Nam và nước ngoài đã quan tâm và dành thời gian đến dự hội thảo để cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm về hoạt động cải cách hành chính. Cải cách hành chính để đảm bảo sự minh bạch và hoạt động tốt của chính phủ một quốc gia, tạo ra mối liên hệ giữa xã hội với người dân, giảm đói nghèo, ổn định tăng trưởng, công bằng. Bà cho biết, các nghị quyết của Liên hợp quốc nhấn mạnh việc cải cách hành chính là vấn đề cốt lõi của quản trị hành chính nhà nước và đảm bảo thu hút đầu tư nước ngoài. Nhà nước tồn tại vì người dân, cải cách về hành chính ảnh hưởng đến sự tồn tại của người dân.
Phiên thứ nhất của hội thảo có chủ đề “Cải cách hành chính công”, do bà Gisela Elsner, ông Peter Girke và PGS.TS. Nguyễn Như Phát chủ trì. Tham luận đầu tiên do PGS.TS. Vũ Thư (Viện Nhà nước và Pháp luật) trình bày, “Phân cấp nhiệm vụ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương ở Việt Nam”. Đây là vấn đề lớn, có tính quyết định đối với thành công trong cải cách hành chính. Nó hợp lý hóa việc thực hiện các nhiệm vụ giữa chính quyền cấp trung ương và cấp địa phương nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý cũng như bảo đảm cung ứng dịch vụ công; đồng thời cũng là vấn đề dân chủ đối với cộng đồng địa phương. Báo cáo trình bày những nét chủ yếu về phân cấp nhiệm vụ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương Việt Nam trên các phương diện lịch sử, hiện trạng và định hướng phân cấp trong giai đoạn hiện nay.
Về khái niệm, phân cấp nhiệm vụ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương là sự xác lập, phân công các nhiệm vụ, quyền hạn (hoặc công việc, thẩm quyền) cho mỗi cấp chính quyền này. Điều 11 Khoản 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định: nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp được xác định dựa trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương và của mỗi cấp chính quyền địa phương theo hình thức phân quyền, phân cấp.
Sau khi phân tích thực tiễn phân cấp nhiệm vụ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương ở Việt Nam trong thời gian qua, PGS.TS. Vũ Thư đưa ra một số nhận định sau:
- Phân cấp nhiệm vụ bao gồm phân cấp quản lý nhà nước và phân cấp dịch vụ công là xu hướng khách quan.
- Phân cấp nhiệm vụ được thực hiện trên tất cả các khâu quan trọng: quản lý và bảo đảm cung ứng dịch vụ công; tài chính công và tổ chức bộ máy; quản lý cán bộ, công chức, viên chức.
- Phân cấp được thực hiện trong khuôn khổ nguyên tắc tập trung dân chủ. Đây là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung có tính đặc thù ở Việt Nam và một số nước.
Để thực hiện tốt việc phân cấp, ba giải pháp chủ yếu được xác định là: (i) Tập trung hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật; (ii) Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động công vụ, quản lý nhà nước và cung ứng dịch vụ công; (iii) Tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm soát, giám sát và thực hiện sự điều phối cần thiết của Chính phủ, các Bộ, ngành đối với các địa phương được phân cấp.
Tiếp theo là tham luận “Tuân thủ nguyên tắc pháp quyền trong hoạt động của các cơ quan hành chính ở Philippines” của luật sư Philip C. Camiguing đến từ Văn phòng Điều tra và kiểm soát hối lộ, Tp. Cebu, Philippines. Trong bài trình bày của mình, luật sư Camiguing đã chia sẻ nhiều thông tin liên quan đến hoạt động cải cách hành chính ở Philippines. Ông dẫn chứng về các quyết định sa thải của Tổng thống và chính quyền liên quan đến những hành động tiêu cực, không minh bạch, có biểu hiện tham nhũng của một số quan chức. Việc cung cấp hiệu quả dịch vụ công là ưu tiên hàng đầu ở Philippines hiện nay thông qua việc ban hành nhiều chính sách, văn bản pháp luật tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Một trong số đó là đường dây nóng 8888 để người dân có thể báo cáo, phản ánh trực tiếp cho Tổng thống về những vấn đề tham nhũng và chất lượng của dịch vụ công.
Tại phiên này, hội thảo cũng đã lắng nghe tham luận của GS. Fan Chien Te (Giám đốc Viện Luật học về Khoa học và Công nghệ, Đài Loan) về kinh nghiệm của Đài Loan trong cải cách hành chính hướng đến nền kinh tế thị trường và cùng nhau thảo luận về những vấn đề mà các tham luận nêu ra.
Phiên thứ hai “Cải cách bộ máy và nhân sự của cơ quan hành chính” do PGS.TS. Nguyễn Đức Minh và PGS.TS. Nguyễn Như Phát chủ trì. Mở đầu phiên là tham luận “Tư nhân hóa, thị trường hóa và thương mại hóa dịch vụ công: kinh nghiệm của Hàn Quốc” của ông IK Hyeon Rhee (Chủ tịch Viện Nghiên cứu Lập pháp Hàn Quốc). Ông cho biết, tư nhân hóa các dịch vụ công để đảm bảo tính cạnh tranh cao hơn. Đây là một xu hướng quan trọng của Hàn Quốc. Việc thúc đẩy sự tham gia của khối kinh tế tư nhân cũng cần được hiểu trong bối cảnh của tư nhân hóa. Ở Hàn Quốc, các loại hàng hóa, dịch vụ như nước, điện, đường sắt,… được cung cấp thông qua các cơ quan công quyền, tổng công ty nhà nước. Bệnh viện, trường học, nhà ở, viện bảo tàng, khu thể thao do Nhà nước và các doanh nghiệp tư nhân cùng đầu tư, xây dựng. Hình thức hợp tác công tư phổ biến trong các dự án xây dựng sân bay, khu nghỉ dưỡng thông qua việc chia sẻ nguồn vốn đầu tư, nhân lực...
Hàn Quốc đã ban hành đạo luật về hợp tác công tư (PPP: Public – Private Partnership) năm 1994 đã thúc đẩy đầu tư tư nhân trong phát triển cơ sở hạ tầng. Theo đó, cơ sở hạ tầng được Nhà nước xác định cho nhiều loại hoạt động khác nhau như đường bộ, đường sắt, cầu cảng. Điều 1 của đạo luật này quy định mục tiêu là đóng góp cho nền kinh tế quốc dân, khuyến khích mở rộng cơ sở hạ tầng bằng cách thúc đẩy đầu tư từ nguồn vốn xã hội. Đến nay đạo luật này đã được sửa đổi và bổ sung vào những năm 1998 và 2000.
Chính phủ có chính sách hỗ trợ khi xây dựng hệ thống bảo lãnh cho các doanh nghiệp không thể bù đắp nguồn thu tối thiểu. Tuy nhiên, doanh nghiệp thường lợi dụng bằng cách nâng cao con số lên để tận dụng nguồn thu từ Chính phủ. Để giải quyết những vần đề bất cập về dự án của PPP, Chính phủ cần đẩy mạnh hoạt động tư vấn, năng lực của cơ quan chức năng, có nhiều điều khoản được quy định chi tiết trong hợp đồng giữa Chính phủ với doanh nghiệp tư nhân.
Tham gia thảo luận, GS. Fan Chien Te cho rằng, Nhà nước cần có sự hỗ trợ của khối tư nhân để đảm bảo quy trình quản lý hiệu quả. Kiểm soát tham nhũng không phải là vấn đề dễ dàng. Kinh nghiệm ở các nước phương Tây cho thấy, Chính phủ quyết định tài trợ cho dự án nào, giao cho ngân hàng nào cấp vốn? sự vận hành của ngân hàng trong tương lai đê xem chi phí như thế nào ? Các nhà đầu tư tư nhân cũng gặp phải khó khăn để đưa ra một mức giả phù hợp. Họ phải thảo luận nhiều với Chính phủ, tuy nhiên Chính phủ cũng có thể lợi dụng thẩm quyền để đưa ra những yêu cầu gây khó khăn cho các nhà đầu tư. Ở Đài Loan, cơ quan chức năng phần lớn cảm thấy do dự khi thanh tra, kiểm tra các vấn đề trong hợp tác công tư.
Sau đó, hội thảo tiếp tục diễn ra với hai tham luận “Cải cách hành chính trong hệ thống tòa án” của TS. Jinman Lee (Phó Chánh án Tòa án Hành chính Seoul, Hàn Quốc) và “Giảm chi phí trong thực hiện pháp luật” của ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương (Viện Nhà nước và Pháp luật).
Sáng ngày 29/9/2017, hội thảo diễn ra phiên cuối cùng “Cải cách thủ tục và hiện đại hóa nền hành chính”. Ông Taing Ratana (Giám đốc Văn phòng Chủ tịch của Hội đồng Hiến pháp Campuchia) giới thiệu về những thành công và thách thức trong việc phân cấp cải cách hành chính. Cuộc Tổng tuyển cử năm 2002 ở Campuchia đánh dấu một cột mốc quan trọng khi Quốc hội thông qua luật về bầu cử hội đồng xã (Commue/Sangkat) và luật về quản lý hành chính ở cấp xã.
Hội đồng xã hiện tại cung cấp dịch vụ nhanh hơn đến người dân, nhiều dịch vụ công được thực hiện theo hình thức một cửa. Người dân đã nhận thức được về quyền và tự do của mình được nâng cao. Trước dây, có nhiều vấn đề người dân không dám nói với cán bộ nhà nước, nhưng giờ đây họ có thể đến tận nhà Thủ tướng để bày tỏ quan điểm của mình. Đẩy mạnh công bằng, bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, tiếp cận thông tin và dịch vụ y tế; đảm bảo sự tham gia của người dân vào các hoạt động chính trị.
Trao đổi về cơ chế hoạt động của Hội đồng xã, luật sư Philip Camiguing cho biết, Hội đồng xã ở Philippines được lựa chọn bởi các đơn vị cử tri; thư ký được chỉ định bởi người đứng đầu xã. Các Hội đồng xã có hệ thống kiểm tra, đối trọng với thành phần tham gia đa dạng. Hội đồng xã thực hiện cả chức năng hành pháp và lập pháp, trong đó hành pháp chỉ được thực hiện bởi người đứng đầu.
Tiếp theo, ThS. Nguyễn Đình Phúc (Phó Trưởng khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị khu vực II) phân tích, đánh giá kết quả cải cách thủ tục hành chính được tiến hành ở một địa phương cụ thể là Tp. Hồ Chí Minh trên các khía cạnh: kiểm soát thủ tục hành chính; đơn giản hóa các thủ tục hành chính; thực hiện cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông; tiếp tục thực hiện các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh; thực hiện các biện pháp chống quan liêu, tham nhũng.
Hội thảo cũng đã lắng nghe các tham luận “Xác định vị trí việc làm trong cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam” của ThS. Lê Anh Tuấn (Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ); “Quyền tham gia quản lý xã hội của công dân ở Việt Nam: thực trạng và giải pháp thúc đẩy” của PGS.TS. Vũ Công Giao (Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội); “Ứng dụng công nghệ thông tin – truyền thông trong hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam” của PGS.TS. Đinh Ngọc Vượng (Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam).
Phát biểu kết thúc hội thảo, bà Gisela Elsner đã tổng hợp các ý kiến của người tham dự, trong đó có trách nhiệm giải trình của công chức; phát triển mô hình chính phủ điện tử để thủ tục trở nên đơn giản hơn và giảm dần tình trạng tham nhũng; tầm ảnh hưởng của mạng xã hội;… Sau đó, PGS.TS. Nguyễn Đức Minh thay mặt Ban tổ chức cám ơn các báo cáo viên, các nhà khoa học, các vị đại biểu đã đến tham dự và thảo luận tại hội thảo; cám ơn bộ phận tổ chức và phục vụ hội thảo. Thay mặt Viện Nhà nước và Pháp luật, PGS.TS. Nguyễn Đức Minh cảm ơn bà Gisela Elsner và cán bộ Viện KAS đã hỗ trợ, phối hợp với Viện Nhà nước và Pháp luật tổ chức thành công hội thảo.
Một số hình ảnh tại hội thảo:
TS. Phạm Thị Thúy Nga phát biểu chào mừng hội thảo
Các nhà khoa học chụp ảnh kỷ niệm tại hội thảo