ThS. Mai Minh Ngọc (trái) và ThS. Nguyễn Lê Dân
Đề tài gồm có 3 chuyên đề:
- Những vấn đề lý luận về giám sát của nhân dân đối với các cơ quan dân cử;
- Thực trạng giám sát của nhân dân đối với các cơ quan dân cử ở Việt Nam hiện nay;
- Phương hướng và một số giải pháp phát huy vai trò giám sát của nhân dân đối với các cơ quan dân cử ở Việt Nam hiện nay.
Cơ quan dân cử là cơ quan do nhân dân trực tiếp bầu ra và giao cho nắm giữ quyền lực nhà nước. Ở Việt Nam, cơ quan này là Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Giám sát của nhân dân đối với cơ quan dân cử được hiểu là hình thức giám sát của chủ thể ngoài Nhà nước gồm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đoàn thể nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức kính tế, phương tiện thông tin đại chúng, cộng đồng và các cá nhân theo dõi, quan sát, kiểm tra, xem xét, nhận định về việc làm của cơ quan dân cử có hoàn thành nhiệm vụ theo đúng quy định hay không. Từ đó phát hiện những khiếm khuyết trong tổ chức và hoạt động của cơ quan dân cử để có những kiến nghị và biện pháp can thiệp, khắc phục kịp thời.
Mục đích của giám sát nhân dân đối với cơ quan dân cử là để quyền lực không bị lạm dụng, bị tha hóa, sự ủy quyền của người dân đối với các cơ quan quyền lực, với đội ngũ cán bộ, công chức được kiểm soát. Theo ThS. Mai Thị Minh Ngọc, giám sát của nhân dân đối với cơ quan dân cử và đại biểu dân cử chủ yếu tập trung ở một số lĩnh vực:
- Giám sát bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp;
- Giám sát các kỳ họp của Quốc hội và HĐND các cấp;
- Giám sát đại biểu dân cử trong các cuộc tiếp xúc cử tri định kỳ;
- Giám sát thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân .
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một trong những chủ thể tiêu biểu được đề tài chọn để nghiên cứu thực trạng giám sát của chủ thể này đối với các cơ quan dân cử. Ngoài ra, đề tài cũng tìm hiểu thực trạng nhân dân giám sát các cơ quan dân cử thông qua việc triển khai quy chế dân chủ ở cơ sở. Nghiên cứu này nêu ra những kết quả đã đạt được và một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Từ đó, ThS. Nguyễn Lê Dân đã đề xuất phương hướng và một số giải pháp cụ thể nhằm tăng cường vai trò giám sát của nhân dân đối với cơ quan dân cử và đại biểu dân cử hiện nay.
PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương (bìa phải) bình luận về khái niệm giám sát
Bình luận về khái niệm giám sát, PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương cho rằng, giám sát là theo dõi, kiểm tra, đánh giá và đưa ra kết luận. Để giám sát có hệ quả pháp lý thì chủ thể giám sát phải được trao quyền. Các tác giả cũng cần lập luận rõ vì sao việc giám sát của nhân dân với cơ quan dân cử đóng vai trò quan trọng nhất và là phương thức hiệu quả nhất.
Ở Việt Nam, ngoài Mặt trận Tổ quốc Việt Nam còn có rất nhiều các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp khác. Theo NCV. Lê Quang Thưởng, cần có luật để các tổ chức này có cơ chế pháp lý thực hiện quyền giám sát. Vì thế, Quốc hội cần sớm thông qua Luật về Hội, Luật Biểu tình để các tổ chức này sử dụng quyền của mình một cách đầy đủ nhất.
Đề tài cũng nhận được những thảo luận, trao đổi của PGS.TS. Vũ Thư, PGS.TS. Nguyễn Như Phát về việc giám sát của nhân dân có biểu hiện và giá trị như thế nào.