Các thành viên đề tài (từ phải sang): TS. Nguyễn Thu Hương, ThS. Nguyễn Tiến Đức và
ThS. Phạm Hồng Nhật
Với tư cách là chủ nhiệm đề tài, TS. Nguyễn Thu Hương giới thiệu các thành viên trình bày tóm tắt từng nội dung được nghiên cứu.
ThS. Nguyễn Tiến Đức trình bày nội dung thứ nhất của đề tài, “Những vấn đề lý luận về quốc tịch và nguyên tắc quốc tịch”. ThS. Đức đã nêu tóm tắt quá trình hình thành và phát triển của khái niệm quốc tịch. Theo tác giả, quốc tịch thể hiện hai mối quan hệ tương hỗ về quyền và trách nhiệm với nhau giữa công dân với Nhà nước và giữa Nhà nước với công dân. Có 3 cơ sở để xác định quốc tịch: theo huyết thống, theo nơi sinh và hỗn hợp.
Xung quanh vấn đề quốc tịch có nhiều vấn đề phức tạp về chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa phát sinh. Con người, công dân có quyền về quốc tịch. Nhà nước có trách nhiệm bảo hộ công dân của mình ở mọi nơi trên thế giới. Công dân có trách nhiệm gánh vác nghĩa vụ trước quốc gia mà mình mang quốc tịch.
Tiếp theo, ThS. Phạm Hồng Nhật trình bày về nội dung thứ hai, “Pháp luật Việt Nam về nguyên tắc quốc tịch”. Tác giả đã giới thiêu các văn bản pháp luật Việt Nam ghi nhận chế định quốc tịch. Theo đó, Việt Nam theo nguyên tắc mỗi công dân chỉ có một quốc tịch, tức là theo trường phái quốc tịch triệt để. Tuy nhiên, pháp luật về quốc tịch của Việt Nam còn đưa ra quy định “trừ những trường hợp đặc biệt khác theo quy định của pháp luật”. ThS. Nhật đưa ra những nhận xét tích cực cũng như chỉ ra những hạn chế, bất cập trong các quy định hiện hành về quốc tịch. Chẳng hạn, có người vẫn mang quốc tịch Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài thì giải quyết như thế nào vấn đề quyền, nghĩa vụ trước Nhà nước; giải quyết như thế nào vấn đề trách nhiệm pháp lý, vấn đề bảo hộ công dân.
Sau đó, TS. Nguyễn Thu Hương trình bày một số kiến nghị về hoàn thiện pháp luật và cơ chế thực hiện pháp luật về quốc tịch ở Việt Nam. Chẳng hạn, phải cụ thể hóa các trường hợp đặc biệt có thể mang hai quốc tịch là những trường hợp nào, các trường hợp bảo hộ công dân hai quốc tịch, giải quyết trường hợp không có quốc tịch, vấn đề thu hồi các giấy tờ như giấy chứng minh nhân dân, căn cước công dân đối với những người không còn quốc tịch Việt Nam.
Tham gia thảo luận, TS. Bùi Đức Hiển cho rằng, cần lưu ý vấn đề quốc tịch trong mối quan hệ với chủ quyền quốc gia, với bảo đảm, bảo vệ quyền con người; quyền có quốc tịch của robot.
ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương lưu ý vấn đề công dân cố “kiếm quốc tịch” để lậu thuế, giảm thuế; vấn đề các công dân mang quốc tịch nước khác đến nước chủ nhà để trốn thuế, hành nghề mại dâm, trốn tránh pháp luật.
PGS.TS. Lê Mai Thanh (bên trái) góp ý với các thành viên đề tài
PGS.TS. Lê Mai Thanh mong muốn các thành viên đề tài mổ xẻ để nhận ra được các vấn đề phức tạp đặt ra hiện nay về quốc tịch. Giai đoạn trước đây, quốc tịch chủ yếu gắn với quyền chính trị. Hiện nay, quốc tịch đã gắn với mọi loại quyền khác: quyền kinh tế, quyền xã hội, quyền văn hóa. Quốc tịch gắn với chủ quyền quốc gia, quyền con người, lợi ích của quốc gia, của công dân, con người và cộng đồng xã hội. Cần phải thấy, vấn đề bảo hộ công dân là phức tạp và tốn kém. Chúng ta không nên duy trì quan điểm chưa thật sự rõ ràng về việc theo nguyên tắc mỗi công dân có một quốc tịch, hay theo quan điểm mềm dẻo công dân đa quốc tịch. Số quốc gia theo quan điểm mỗi công dân có một quốc tịch hiện còn rất ít. Tóm lại, phải đi sâu nghiên cứu để thấy rõ các vấn đề, bản chất của vấn đề, từ đó đề xuất biện pháp giải quyết có hiệu quả các vấn đề đặt ra.
TS. Nguyễn Thu Hương thay mặt các thành viên đề tài đã giải trình một số vấn đề theo hướng tiếp thu tối đa các ý kiến để làm sâu sắc thêm nội dung của đề tài.