Toàn cảnh Hội nghị
Nội dung buổi làm việc là bàn về Dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Tham dự cuộc họp có Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn; các Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban; TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm; PGS.TS. Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch và một số nhà khoa học đại diện cho các viện nghiên cứu trực thuộc Viện Hàn lâm.
Viện Nhà nước và Pháp luật là đơn vị được Lãnh đạo Viện Hàn lâm giao góp ý vào nội dung dự thảo luật. TS. Phạm Thị Thúy Nga, Phó Viện trưởng; TS. Nguyễn Linh Giang, Phó Viện trưởng và nhóm thực hiện góp ý cũng tham gia buổi làm việc.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu chỉ đạo Hội nghị
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan mong muốn được lắng nghe nhiều ý kiến góp ý liên quan trực tiếp đến trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi chính đáng từ các nhà khoa học đang trực tiếp làm công tác nghiên cứu các chuyên ngành liên quan đến khoa học xã hội và nhăn văn. Lúc này là thời điểm chín muồi để đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học - những người gắn bó, chặt chẽ với thực tiễn, có khả năng dự báo chính sách cùng nhau tìm hiểu, chỉ ra những điểm còn chưa phù hợp, chưa chặt chẽ trong dự thảo Luật; qua đó có thể chỉnh sửa, bổ sung để góp phần tạo nên nền tảng vững chắc cho việc hoạch định chính sách và phát triển của quốc gia trong thời kỳ mới.
Đáp từ ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch Quốc hội, TS. Phan Chí Hiếu tin tưởng, thông qua buổi làm việc, các ý kiến trao đổi, đóng góp, chia sẻ sẽ làm rõ những đặc thù trong hoạt động nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn; đồng thời, cũng là dịp để đội ngũ chuyên gia, nhà nghiên cứu của Viện Hàn lâm có cơ hội đề xuất, kiến nghị nhằm hướng tới việc xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, khả thi, có ý nghĩa thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phục vụ đắc lực vào công cuộc phát triển đất nước.
Chủ tịch Viện Hàn lâm Phan Chí Hiếu phát biểu
Mở đầu Hội nghị, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo dự kiến trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9. Vì vậy, việc xây dựng, ban hành Luật này nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ, thúc đẩy sự phát triển của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; khuyến khích hoạt động đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, cộng đồng và trong các cơ quan quản lý nhà nước; mở ra không gian phát triển mới cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; tháo gỡ vướng mắc về thể chế, pháp luật nhằm tạo môi trường thuận lợi phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là việc cần được làm ngay. Việc tham vấn các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đối với dự thảo luật là rất cần thiết.
Trình bày báo cáo góp ý chi tiết đối với Dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, PGS.TS. Nguyễn Đức Minh cho rằng, dự thảo luật hiện hành chưa phản ánh đầy đủ tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội. Đặc biệt, vai trò của khoa học xã hội trong Dự án Luật vẫn còn khiêm tốn.
Đ/c Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, giới thiệu về
quá trình xây dựng Dự án Luật
Thông qua các nội dung liên quan đến từng Điều, Khoản cụ thể, PGS.TS. Nguyễn Đức Minh đã đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định về bắt buộc công bố kết quả nghiên cứu qua phương tiện truyền thông đại chúng do chưa phù hợp trong trường hợp có liên quan đến bí mật nhà nước hoặc quyền sở hữu trí tuệ. Đối với nghiên cứu cơ bản tại đại học, cần chuyển từ cách tiếp cận “chuyển dịch” sang “hỗ trợ và đầu tư có chọn lọc”. Một số quy định liên quan đến cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), đề xuất mở rộng phạm vi thử nghiệm cho cả quy trình, bổ sung các tiêu chí lựa chọn đề án, cơ chế báo cáo, trách nhiệm quản lý và đặc biệt là cơ chế bảo vệ người tiêu dùng tham gia thử nghiệm, bao gồm minh bạch rủi ro, đồng ý tự nguyện và bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp.
Báo cáo đề nghị bổ sung thêm vào Điều 11 cơ chế đầu tư có trọng tâm nhằm tạo ra các sản phẩm thuộc quyền sở hữu công nghiệp, nhất là công nghệ tiên tiến; Đề nghị cần cụ thể hoá hơn trong Điều 29 chính sách của Nhà nước về thúc đẩy nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực Khoa học xã hội và Nhân văn như phương thức thực hiện, hỗ trợ; Cần thiết lập nghĩa vụ chia sẻ dữ liệu, kết quả nghiên cứu được tài trợ bởi ngân sách nhà nước, dự thảo luật chưa làm rõ hình thức, mức độ và quy định chia sẻ dữ liệu, chưa quy định cơ chế bảo vệ nhà nghiên cứu khi chia sẻ dữ liệu (Điều 32)…
PGS.TS. Nguyễn Đức Minh trình bày Báo cáo góp ý chi tiết Dự án Luật
Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Nguyễn Đức Minh cũng đề nghị Ban Soạn thảo Dự án Luật nghiên cứu, bổ sung, lồng ghép các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn trong các chương trình, nhiệm vụ khoa học công nghệ trọng điểm, nhất là đối với các dự án liên quan đến công nghệ ví dụ như trí tuệ nhân tạo, robot, công nghệ gen; xem xét, bổ sung một điều khoản riêng về vai trò tư vấn, phản biện, giám sát xã hội của khoa học xã hội nhân văn trong hệ sinh thái khoa học, công nghệ…
Phát biểu ý kiến tại Hội nghị, nhiều đại biểu cho rằng, việc sử dụng ngân sách nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ cần có một cơ chế riêng, tách biệt với cơ chế sử dụng ngân sách truyền thống cho các hoạt động công vụ hành chính. Hiện nay, với quy trình thực hiện các nhiệm vụ khoa học, các quy định hiện hành về thời gian thực hiện và quyết toán ngân sách chưa phù hợp với tính đặc thù của hoạt động khoa học, gây khó khăn cho các nhà nghiên cứu và làm chậm việc tiếp cận và triển khai đề tài. Vì vậy, Dự án Luật cần bổ sung thêm cơ chế ngân sách linh hoạt, tạo thuận lợi và phù hợp hơn với đặc thù nghiên cứu, thúc đẩy tiến trình đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu khoa học…
TS. Nguyễn Linh Giang góp ý vào nội dung dự thảo luật
Góp ý vào dự thảo luật, TS. Nguyễn Linh Giang đề xuất tại Chương 6 về hội nhập quốc tế về khoa học và công nghệ, trong Điều 76 nên bổ sung quy định tổ chức, cá nhân Việt Nam được quyền chủ động tìm kiếm, ký kết và thực hiện các hợp tác nghiên cứu khoa học, tiếp nhận viện trợ và tài trợ từ nước ngoài trong khuôn khổ pháp luật. Bên cạnh đó, TS. Linh Giang gợi ý, dự thảo luật cần bổ sung một điều khoản riêng về tự do học thuật về khoa học. Theo đó, nhà khoa học và tổ chức khoa học được tự do lựa chọn chủ đề nghiên cứu, phương pháp, cách tiếp cận nghiên cứu cũng như nơi công bố và nơi trao đổi khoa học. Nhà nước bảo vệ quyền tự do học thuật, khuyến khích các phản biện khoa học tự do và bảo vệ các nhà khoa học. Quy định này thể hiện sự hội nhập của Việt Nam trong lĩnh vực khoa học công nghệ và tạo điều kiện thu hút nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài về Việt Nam làm việc.
Với Điều 22 về tạp chí khoa học và công nghệ, TS. Linh Giang đề nghị bổ sung quy định Nhà nước khuyến khích và có cơ chế hỗ trợ tạp chí khoa học chuyển đổi sang mô hình tạp chí quốc tế. Tạp chí của các cơ sở nghiên cứu khoa học sẽ định vị vị thể của cơ sở nghiên cứu khoa học đó. Để nâng tầm cơ sở khoa học thì đồng nghĩa với việc nâng cấp tạp chí với nguồn lực tài chính để đáp ứng các tiêu chuẩn liên quan như các phần mềm quản lý tạp chí, phần mềm chống đạo văn, xuất bản tiếng Anh, thuê chuyên gia phản biện nước ngoài…
ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương nêu ý kiến trao đổi
Nhìn nhận về Điều 11, ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương, Viện Nhà nước và Pháp luật, cho rằng, đây là quy định quan trọng mang tính định hướng toàn bộ tư duy về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tuy nhiên, nội dung lại quá cồng kềnh và rời rạc, với những cụm từ chung chung, khẩu hiệu. Với Điều 19 về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ mới, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới (còn gọi là Sandbox), ThS. Bạch Dương nhận xét, nội dung điều luật còn mang tính mô tả, chưa làm rõ trách nhiệm cơ chế vận hành, ranh giới giữa thử nghiệm với vi phạm pháp luật, hạn mức thời gian thử nghiệm chưa linh hoạt và không nên áp dụng cơ chế ủy quyền lập pháp cho Sandbox.
Hội nghị cũng thu nhận những ý kiến của đại biểu đến từ Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Kinh tế Việt Nam, Viện Dân tộc học và Tôn giáo, Viện NC Đông Nam Á và các đơn vị khác.
Đ/c Nguyễn Phương Tuấn phát biểu
Đánh giá cao các ý kiến góp ý vào Dự án Luật, đồng chí Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, Ban Thường trực sẽ tổng hợp, nghiên cứu tiếp thu các ý kiến trao đổi trong quá trình thẩm tra Dự án Luật để làm cơ sở cho việc hoàn thiện dự thảo luật trình Quốc hội trong thời gian tới hướng mục tiêu cao nhất là tạo thuận lợi và phù hợp hơn với đặc thù nghiên cứu cũng như góp phần có hiệu quả vào việc thúc đẩy tiến trình đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn.
Hội nghị chụp ảnh lưu niệm