04/11/2025
Trong tiến trình phát triển của nhân loại, nhà nước pháp quyền là vấn đề được các nhà tư tưởng, chính trị, quản lý, thực tiễn và khoa học trên thế giới và trong từng quốc gia quan tâm ngày càng gia tăng. Tư duy, nhận thức về nhà nước pháp quyền đã trở thành đã trở thành tư duy phổ biến toàn cầu, khu vực, quốc gia không chỉ của giới khoa học mà còn của người dân. Điều đó nói lên vai trò ngày càng to lớn của nhà nước pháp quyền đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc, đất nước.
Ngày nay, nhà nước pháp quyền hiện diện không chỉ với tư cách là tư tưởng, giá trị mà còn với tư cách là hiện thực ở phạm vi toàn cầu, khu vực, quốc gia, dân tộc. Tư tưởng, giá trị, lý luận nhà nước pháp quyền đã từng bước được hiện thực hóa, nhà nước pháp quyền trở thành một mô hình nhà nước lý tưởng, hoàn thiện, một xu hướng cần hướng đến của các nhà nước trên thế giới. Quá trình toàn cầu hóa, khu vực hóa, sự nghiệp đổi mới, cải cách ở mỗi quốc gia đặt ra đối với các nhà nghiên cứu những vấn đề mới, liên quan đến tầm nhìn mới về nhà nước pháp quyền trên tất cả các phương diện của nó, tính chất mối liên hệ và sự tương tác lẫn nhau của nhà nước pháp quyền với kinh tế thị trường và xã hội pháp quyền trong quá trình phát triển.
Quá trình phát triển nhà nước pháp quyền ở phạm vi toàn cầu, khu vực và mỗi quốc gia đòi hỏi phải có nhận thức sâu sắc, đa dạng, đa phương diện, đa cấp độ về nhà nước pháp quyền. Tuy vậy, nhận thức đó, suy đến cùng được quy về, một mặt, sự nhận thức thống nhất trên phương diện lý luận về nhà nước pháp quyền và hiện thực nhà nước pháp quyền, mặt khác, sự phản ảnh tương ứng hiện thực nhà nước pháp quyền trong các cấu trúc lý luận về nhà nước pháp quyền.
Nhà nước pháp quyền là một tư tưởng, giá trị, lý luận và hiện thực, mang tính chất lịch sử, triết học, xã hội, văn hóa, chính trị, pháp lý sâu sắc, có tính phổ biến và tính đặc thù. Tính phổ biến của nhà nước pháp quyền thể hiện đó là giá trị, tinh hoa của nhân loại, được hình thành, phát triển trong lịch sử lâu dài, được kiểm nghiệm và thể hiện trong thực tiễn tổ chức, vận hành quyền lực nhà nước của các quốc gia trên thế giới. Tính đặc thù của nhà nước pháp quyền thể hiện ở việc mỗi nhà nước pháp quyền cụ thể đều gắn liền với trình độ phát triển kinh tế, xã hội, đặc điểm văn hóa, trong đó có văn hóa chính trị và văn hóa pháp luật, truyền thống tổ chức đời sống các cộng đồng dân cư, tính chất và đặc điểm của hệ thống pháp luật và những yếu tố khác của mỗi quốc gia, dân tộc, đất nước cụ thể. Khi áp dụng mô hình nhà nước pháp quyền, các quốc gia đều xuất phát trước hết từ những giá trị chung trên cơ sở kết hợp với đặc thù quốc gia, dân tộc. Sự kết hợp đó không cản trở lẫn nhau, trong đó những yếu tố không thể thiếu trong nhà nước pháp quyền là những yếu tố mang tính phổ biến được đặt trong mối liên hệ thống nhất với các yếu tố mang tính đặc thù quốc gia, dân tộc. Có nhiều mô hình nhà nước pháp quyền, nhưng bên trong mỗi mô hình đó đều có những yếu tố phổ biến và những yếu tố đặc thù.
Trong quá trình hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp nhận những nội dung cốt lõi của nhà nước pháp quyền trên thế giới và vận dụng vào điều kiện của Việt Nam, hình thành nên tư tưởng của Người về nhà nước pháp quyền. Trên nền tảng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền, trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, sự nghiệp đổi mới đất nước, xuất phát từ thực tiễn lịch sử cách mạng Việt Nam, thực tiễn đổi mới đất nước, vận dụng sáng tạo các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời đại phát triển mới, đồng thời có tiếp thu có chọn lọc những giá trị tinh hoa của nhân loại, trong đó có tư tưởng về nhà nước pháp quyền, Đảng Cộng sản Việt Nam đã hình thành nên quan điểm tổng thể về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam với tư cách là một trong ba trụ cột xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đến nay, mô hình tổng thể về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân đã được ghi nhận trong các văn kiện của Đảng, được thể chế hóa trong các bản Hiến pháp, đặc biệt trong Hiến pháp 2013 của nước ta, bao gồm các quan điểm, mục tiêu tổng quát, các mục tiêu cụ thể, các trọng tâm, các nhiệm vụ, giải pháp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và tổ chức thực hiện mô hình tổng thể đó. Mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã hình thành trên thực tế và không ngừng được hoàn thiện với cơ chế chính trị tổng quát “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” với tư cách là một hiện thực, góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới đất nước. Đây là giá trị quốc gia mới, được hình thành, phát triển và pháp huy trong quá trình đổi mới đất nước, trong kỷ nguyên phát triển mới của Dân tộc Việt Nam.
Việc tìm hiểu một cách cơ bản, toàn diện, hệ thống về nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhu cầu thiết yếu, cấp bách hiện nay cả trên phương diện lý luận lẫn trên phương diện thực tiễn. Cuốn sách này được biên soạn để đáp ứng nhu cầu đó. Trên cơ sở phân tích các thành tựu cơ bản của các nhà luật học Việt Nam, các tác giả nước ngoài, cuốn sách trình bày một cách có hệ thống các tri thức lý luận và hiện thực về nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo một logic tương ứng. Trong công trình này, tác giả trình bày bốn nhóm tri thức có mối liên hệ lịch sử, logic với nhau của nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà việc có được các tri thức đó giúp những người quan tâm hình thành nên năng lực và khả năng nhận thức, phân tích, thực hành độc lập những vấn đề của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên thực tế.
Phần thứ nhất luận giải những vấn đề chung của nhà nước pháp quyền, bao gồm sự hình thành và phát triển lý luận về nhà nước pháp quyền, phương pháp luận nghiên cứu nhà nước pháp quyền và lý luận về nhà nước pháp quyền.
Phần thứ hai làm sáng tỏ lý luận và hiện thực của nhà nước pháp quyền, bao gồm quan niệm, các đặc trưng của nhà nước pháp quyền, chủ quyền trong hệ thống các đặc trưng của nhà nước pháp quyền, tính chất dân chủ của nhà nước pháp quyền, pháp luật trong nhà nước pháp quyền, quyền con người trong nhà nước pháp quyền, phân chia quyền lực, sự tự giới hạn của nhà nước pháp quyền với tư cách là các đặc trưng của nhà nước pháp quyền.
Phần thứ ba làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và hiện thực của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bao gồm nền tảng tư tưởng, chính trị và tiền đề của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, những vấn đề lý luận cơ bản về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tính tất yếu lịch sử, khách quan và tư duy tiếp cận trong việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới, quan điểm, mục tiêu, trọng tâm của việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam – Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quyền con người, quyền công dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền lực nhà nước và kiểm soát quyền lực nhà nước trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, pháp luật, hệ thống trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đổi mới lập hiến, lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới, đổi mới hành pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới, đẩy mạnh cải cách tư pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
Phần thứ tư luận giải các mối quan hệ của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bao gồm mối quan hệ giữa kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa trong hoàn thiện mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam, kỷ nguyên phát triển mới – kỷ nguyên pháp quyền Việt Nam, xã hội pháp quyền Việt Nam.
Hy vọng cốn sách bước đầu cung cấp một cách tổng quát nhất tri thức phương pháp luận. lịch sử, tư tưởng, lý luận và hiện thực về nhà nước pháp quyền, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam để nâng cao nhận thức, làm cơ sở cho việc tiếp tục nghiên cứu, đào tạo và thực hành về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên thực tế trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.
Bạn đọc có nhu cầu tìm đọc cuốn sách, xin liên hệ: chị Hằng, Nhà xuất bản Tư pháp, Điện thoại 0928962828.